هرآنچه باید درباره نرم‌افزار اپن سورس یا متن باز بدانید
در این مطلب به سوال نرم‌افزار اپن سورس چیست پاسخ می‌دهیم. این نوع نرم‌افزار یک مدل توسعه غیرمتمرکز است که کدهای سورس را در اختیار عموم کاربران قرار می‌دهد تا تمام افراد بتوانند در توسعه آن مشارکت داشته باشند. در اصطلاح به شیوه «روش متن باز» گفته می‌شود. به این صورت، کاربران می‌توانند کدها را اصلاح کنند و به اشتراک بگذارند، چون کدها در دسترس عموم مردم قرار دارند. پس با نرم‌افزاری سروکار دارید که از طریق مجوز خاصی انتشار یافته است که کد متن را به صورت قانونی در اختیار کاربران نهایی قرار می‌دهد.
مجوزهای گوناگونی در این زمینه وجود دارند، اما اگر می‌خواهید بدانید که نرم‌افزار Open Source چیست، باید بگوییم که نرم‌افزاری اپن سورس محسوب می‌شوند که:
- کدهای آن بدون هیچ هزینه اضافی در دسترس عموم باشد، یعنی کاربران بتوانند کدهای پدید آورنده نرم‌افزار را مشاهده کنند و هر تغییری را که می‌خواهند در آن ایجاد کنند.
- کاربران بتوانند کدهای متن را با سایر نرم‌افزارهای جدید وفق دهند، یعنی همه بتوانند کدها را دریافت کنند و برنامه خاص خود را به کمک آن ایجاد کنند.
در این مطلب شما را با تمام آنچه که لازم است درباره این نوع نرم‌افزارها بدانید، آشنا می‌کنیم. بنابراین، اگر می‌خواهید بدانید که نرم‌افزار متن باز چیست، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
نرم‌افزار اپن سورس یا لایه‌باز چیست؟
به منظور پاسخ به سوال اصلی این مطلب، لازم است ابتدا تعریف آن را ارائه دهیم. این اصطلاح در حوزه توسعه نرم‌افزار و در مورد یک رویکرد خاص به برنامه‌های کامپیوتری شکل گرفت. اما امروزه «متن باز» به ارزش‌های فراتری اشاره می‌کند، یعنی آنچه که می‌توانیم تحت عنوان «روش اپن سورس» از آن یاد کنیم. پروژه‌ها، محصولات و ابتکارهای متن باز از اصول تبادل آزاد، مشارکت مشترک، نمونه‌سازی سریع، شفافیت، شایسته‌سالاری و توسعه جمعی پیروی می‌کنند.
پس وقتی که پرسیده می‌شود Open Source Software چیست، باید بگوییم نرم‌افزاری است که هر کسی می‌تواند کدهای منبع آن را بررسی، اصلاح و توسعه دهد. «کدهای سورس» بخشی از نرم‌افزار را تشکیل می‌دهند که اغلب کاربران کامپیوتر هرگز آن را نخواهند دید. اما برنامه‌نویسان کامپیوتری می‌توانند آنها را دستکاری کنند و شیوه عمل آن بخش از نرم‌افزار (یا برنامه یا اپلیکیشن) را تغییر دهند. برنامه‌نویسانی که به کدهای متن یک برنامه کامپیوتری دسترسی دارند می‌توانند ویژگی‌هایی را به آن بیافزایند یا دست به تعمیر بخش‌هایی بزنند که همیشه به درستی کار نمی‌کنند.
البته باید این نکته را اضافه کنیم که عبارت نرم‌افزار متن باز ضرورتاً همیشه به این معنی نیست که نرم‌افزار اجرایی به صورت رایگان در دسترس است. در واقع، منظور این است که می‌توانید بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای به کدهای سورس آن دسترسی داشته باشید. بنابراین، برنامه‌نویسان می‌توانند روی پروژه‌هایی کار کنند که تیم‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های مختلفی ایجاد کرده‌اند.
در تعریف نرم‌افزار متن باز چیست کافی است این نکته را اضافه کنیم که تولیدکنندگان نرم‌افزارهای اپن سورس نتیجه کار خود را به عنوان دارایی اختصاصی خود در نظر نمی‌گیرند. آنها نرم‌افزار را تحت مجوزهای خاصی منتشر می‌کنند تا کاربران با علایق مختلف بتوانند آن را کپی کنند و تغییر دهند، از آن یاد بگیرند و یا کدهایش را به اشتراک بگذارند.
انواع نرم‌افزار اپن سورس یا لایه‌باز چیست؟
نرم‌افزارهای مختلفی کدهای سورس خود را به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهند. هرکدام از این نرم‌افزارها می‌توانند بر کاربردهای خاصی تمرکز کرده باشند. برای مثال، بعضی‌ها ممکن است یک سیستم عامل باشند، بعضی دیگر یک زبان برنامه‌نویسی یا هر کاربرد دیگری که بتوانید متصور شوید. پس در این بخش از پرداختن به سوال نرم‌افزار اپن سورس چیست بر معرفی تعدادی از این نرم‌افزارها متمرکز می‌شویم.
سیستم عامل‌ها
اگر از به‌روزرسانی‌های ویندوز خسته شده‌اید و به دنبال گزینه‌ای ارزان‌تر و کاربرپسندتر از macOS هستید، می‌توانید از سیستم عامل متن باز لینوکس استفاده کنید. لینوکس و پروژه GNU سیستم عامل‌های معمولی هستند که هر کسی می‌تواند آنها را اصلاح کند. دلایل مختلفی برای ترجیح دادن این سیستم عامل وجود دارد.
برای مثال، تعدادی از کاربران لینوکس را می‌پسندند چون می‌خواهند از محصولات تجاری رها شوند، یا تعدادی دیگر از حل مشکلات موجود لذت می‌برند. واضح است که این سیستم عامل‌ها نمی‌توانند تمام کارهای ویندوز با مک را انجام دهند، اما حس خوب انجام دادن امور شخصی را به کاربر منتقل می‌کنند.
زبان‌های برنامه‌نویسی
افرادی که به توسعه وب علاقمندند، معمولاً با PHP یا Python سروکار خواهند داشت. علاوه بر این، پایتون یک زبان برنامه‌نویسی همه‌منظوره است، یعنی می‌توانید برای انجام کارهای مختلفی از قبیل هوش مصنوعی یا اپلیکیشن‌های وب از آن استفاده کنید. این زبان‌ها نمونه‌های زبان‌های برنامه‌نویسی متن باز هستند که غول‌هایی مانند گوگل، فیسبوک و ناسا نیز مورد استفاده قرار می‌دهند.
مرورگرهای وب
یکی از نمونه‌هایی که کمک می‌کند تا پاسخ نرم‌افزار متن باز چیست را به خوبی درک کنید، مرورگرها هستند. می‌توانیم بگوییم که محبوب‌ترین مرورگر لایه‌باز موزیلا فایرفاکس است. پس اگر فکر می‌کنید که بعضی از ویژگی‌های این مرورگر باید به شکل دیگری باشد، می‌توانید آن را اصلاح کنید. هرچند که این نرم‌افزار دقیقاً یک مرورگر نیست، اما خوب است در اینجا به TOR نیز اشاره کنیم.
این نرم‌افزار قبلاً به نام The Onion Router شناخته می‌شد و هدف از آن پنهان کردن کاربر بود تا بتواند به طور ناشناخته در اینترنت جستجو کند. علاوه بر این، TOR امکان جستجو در وب عمیق (the deep web) را نیز فراهم می‌آورد. این همان بخشی از اینترنت است که توسط موتورهای جستجو ایندکس نمی‌شود و نمی‌توانید آنها را به کمک ابزارهای معمول مشاهده کنید.
سیستم‌های پایگاه داده
امروزه تعداد شرکت‌هایی که از پایگاه‌های داده لایه‌باز استفاده می‌کنند، به طور روزافزونی در حال افزایش است. به همین دلیل، شاهد بهبود ظرفیت‌های این نرم‌افزارها حتی تا سطح همتایان اختصاصی خود هستیم. واقعیت این است که پلتفرم مرور TrustRadius نمادی از محبوبیت پایگاه‌های داده اپن سورس در بین شرکت‌های کوچک، متوسط و بزرگ است. از میان پایگاه‌های داده متن باز محبوب می‌توانیم به مواردی مانند MySQL، PostgreSQL، MariaDB، Apache Hive و SQLite نیز اشاره کنیم.
ابزارهای تحلیل داده بزرگ
محبوب‌ترین فریم‌ورک داده‌های بزرگ برای پردازش توزیع‌شده حجم زیادی از داده و ذخیره‌سازی با هدف اجرا در خوشه‌های کامپیوتری، Apache Hadoop است. همچنین، پلتفرم Apache SAMOA برای تحلیل داده‌های ویدیویی و تولید الگوریتم‌های ML بدون استفاده از موتورهای پردازش ویدیوی توزیع‌شده به‌کار گرفته می‌شود. علاوه بر این، می‌توانیم به سیستم‌های HPCC اشاره کنیم که یک پلتفرم متن باز تحلیل داده‌های بزرگ است و توسط LexisNexis Risk Solutions تولید شده است.
مزایای نرم‌افزار اپن سورس یا لایه‌باز چیست؟
در این بخش از پاسخ به سوال کلی نرم‌افزار اپن سورس چیست، به مزایای آن می‌پردازیم. در واقع، این نرم‌افزارها مزایای قابل توجهی برای کاربرانشان دارند که در اینجا تنها به تعدادی از آنها خواهیم پرداخت.
نرم‌افزار اپن سورس رایگان است
تعدادی از مردم وقتی که به نرم‌افزار متن باز نگاه می‌کنند، به یاد این سخن معمول در بین انگلیسی‌زبان‌ها می‌افتند که «چیزی را به دست می‌آوری که هزینه‌اش را بپردازی». آنها شاید چنین فکر کنند که اگر در شرکت خود از نرم‌افزاهای لایه‌باز استفاده کنند، شاید با مشکلی متعددی روبرو شوند. اما چنین نیست! نرم‌افزارهای متن باز روش فوق‌العاده‌ای برای کاهش هزینه‌های مربوطه است. علاوه بر این، می‌توانید به کمک این نرم‌افزارها دقیقاً آنچه را که لازم دارید، تولید کنید و از استفاده از آن لذت ببرید.
نرم‌افزار اپن سورس انعطاف‌پذیر و سریع است
واقعیت این است که باید از نرم‌افزارهای سریع و منعطف استفاده کنید، چون این نرم‌افزارها به کسب‌وکار شما کمک قابل توجهی می‌کنند. عدم انعطاف در یک سیستم می‌تواند بسیاری از کسب‌وکارها را با مشکلات امنیتی روبرو کند. یکی از مزایای نرم‌افزارهای Open Source این است که مجبور به رعایت کامل خواسته‌های تولیدکننده نیستید. از آنجا که این نرم‌افزارها بر اصلاح شدن تاکید دارند، حتی اگر مشکلات خاص یا ویژگی‌های نامربوطی هم داشته باشند، کاربران می‌توانند بدون معطلی برای اصلاح آن اقدام کنند، یعنی نیازی نیست منتظر تولیدکننده بمانید!
نرم‌افزارهای اپن سورس شفاف هستند
جنبه دیگری از پاسخ به سوال نرم‌افزار متن باز چیست، این است که کدهای سورس این نرم‌افزارها باز هستند و در دسترس همگان قرار دارند. این یعنی درک کامل کارکردهای نرم‌افزار به سادگی امکان‌پذیر است، چون کاربران اجازه دسترسی کامل به کدهای پایه را دارند. به این صورت، سازمان‌ها می‌توانند اطمینان یابند که هیچ کارکرد ناخواسته یا پنهانی در سیستم آنها وجود نخواهد داشت.
نرم‌افزارهای اپن سورس استعدادهای برتر را جذب می‌کنند
این نرم‌افزارها به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا استعدادهای بهتر را جذب کنند. اغلب کسانی که با تکنولوژی سروکار دارند، از وجود نرم‌افزارهای لایه‌باز مطلع‌اند و به خوبی می‌دانند که تمایل زیادی به این نرم‌افزارها وجود دارد. با توجه به آینده‌دار بودن نرم‌افزارهای متن باز، متخصصان آی تی معتقدند که سرمایه‌گذاری در این حوزه سودبخش خواهد بود. بنابراین، بهتر است از هم‌اکنون به فکر جایگاه و آینده صنعت آی تی در کسب‌وکار خود باشید.
نرم‌افزارهای اپن سورس سرعت را افزایش می‌دهند
وقتی که وارد قلمرو تجارت می‌شوید، می‌بینید که زمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در واقع، توانایی رعایت زمان‌های تعیین شده کمک خوبی در پس‌انداز بیشتر به شما خواهد کرد. استفاده از نرم‌افزارهای اپن سورس روش خوبی برای سرعت دادن به انجام امور است. پس این روش را از دست ندهید.
معایب نرم‌افزار اپن سورس یا لایه‌باز چیست؟
البته باید بگوییم که نرم‌افزارهای لایه‌باز معایبی نیز دارند. در این بخش شما را با تعدادی از این معایب آشنا می‌کنیم:
مشکل انطباق
واقعیت این است که نرم‌افزارهای اپن سورس می‌توانند منجر به مشکلات انطباق‌پذیری شوند. بعضی از اپلیکیشن‌ها نمی‌توانند هم نرم‌افزار متن باز و هم نرم‌افزار اختصاصی را پشتیبانی کنند.
مشکل ماندگاری
هرچند که استفاده نرم‌افزار لایه‌باز هیچ هزینه‌ای برای کسب‌وکارها ندارد، اما می‌تواند هزینه‌های غیرمنتظره‌ای برای آموزش کاربران، ورود داده و تنظیم سخت‌افزارهای مورد نیاز را به همراه داشته باشد. واضح است که این هزینه‌های پنهان تبدیل مخارج اضافی می‌شوند.
مشکل پشتیبانی
یکی از معایبی که در پاسخ به سوال نرم‌افزار متن باز چیست، باید مورد توجه قرار گیرد، مسئله پشتیبانی است. وقتی که از نرم‌افزار Open Source استفاده می‌کنید، معمولاً با مشکلات فنی مواجه خواهید شد. اما، برخلاف نرم‌افزارهای اختصاصی، شما دیگر از پشتیبانی جامعی برخوردار نیستید. البته تعدادی از کاربران سعی می‌کنند که جایگزین‌های آنلاینی را پیدا کنند. اما نرم‌افزارهای اپن سورس توسط چندین توسعه دهنده مختلف تولید شده‌اند و هیچ شخص خاصی مسئول مشکلات آن نیست.
مشکل کابرپسندی
تمرکز نرم‌افزارهای اپن سورس روی توسعه دهندگان است. به همین دلیل، این نرم‌افزارها با اهداف فنی ایجاد و مستند می‌شوند. پس ممکن است افرادی که دانش فنی کافی را ندارند، نتوانند به خوبی با آنها کار کنند. در این حالت، مجبور به استخدام مربی هستید تا تیم شما را آموزش دهد.
امنیت نرم‌افزارهای اپن سورس یا لایه‌باز چیست؟
همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم، ویرایش کد منبع این نرم‌افزارها به صورت رایگان صورت می‌گیرد. بنابراین، اگر کسی از این کدها برای اغراض شخصی سوءاستفاده کند، آنگاه مشکل امنیتی به میان می‌آید. البته باید بگوییم که اغلب کاربران از این نرم‌افزارها برای بهبود عملکرد نرم‌افزاری کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند، اما ممکن است افرادی هم وجود داشته باشند که از آنها استفاده نادرست کنند.
از سوی دیگر، بسیاری از افراد معتقدند که اگر یک تیم در قبال نرم‌افزار اپن سورس مسئول نباشد، احتمال امنیت ماندگار پایین می‌آید. با این وجود، بعضی‌ها باور دارند وقتی که انواع شرکت‌کننده در توسعه این نرم‌افزارها شرکت می‌کنند و از آن خارج می‌شوند، نرم‌افزار توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند. بنابراین، ممکن است مشکلات امنیتی را بهتر از تنها یک تیم خاص حل کنند.
در مجموع، نظرات مختلفی در این باره وجود دارد که هرکدام از آنها نیز می‌تواند درست باشد. به هر حال، بهترین کار قبل از استفاده از یک نرم‌افزار متن باز خاص این است که جوانب امنیتی آن را به خوبی بررسی کنید.
جمع‌بندی
در این مطلب سوال نرم‌افزار اپن سورس چیست را از جوانب مختلفی بررسی کردیم. اکنون نه تنها می‌دانید که منظور از این نرم‌افزارها چیست، بلکه با مزایا، معایب و رعایت نکات امنیتی در مورد آنها نیز به خوبی آشنا هستید. در پایان باید بگوییم که نرم‌افزارهای متن باز اهمیت بالایی دارند و در آینده توجه بسیار بیشتری را نیز به خود جلب خواهند کرد. بنابراین، بهتر است از امروز خود را با آینده دنیای تکنولوژی همساز و هماهنگ سازید.
