هرآنچه باید درباره رابط کاربری گرافیکی بدانید

از همان اوایل اختراع کامپیوتر، توسعه‌دهندگان و طراحان در فکر تبدیل تعامل انسان – کامپیوتر (HCI) به رابطه‌ای جذاب بوده‌اند. این HCIها به آسانی و بدون تمرین یا دانش قبلی درباره زبان کامپیوتری خاصی قابل یادگیری هستند. اما اگر از خود می‌پرسید که رابط کاربری گرافیکی چیست، باید بگوییم که GUI روشی است که طراحان به منظور افزایش اثربخشی و جذابیت وسایل الکترونیکی خود مورد استفاده قرار می‌دهند. دلیل این است که رابط کاربری گرافیکی امکان تعامل مستقیم با ابزارهای الکترونیکی و تکمیل وظایف خاصی را به کمک عناصر خاصی مانند آیکون‌ها و اسکرول بارها فراهم می‌آورد.

در واقع، این مفهوم در جهان دیجیتال امروز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین، در این مطلب از جوانب مختلفی به این سوال که GUI چیست، پاسخ می‌دهیم. در اینجا نه تنها تعریف این اصطلاح را فرا می‌گیرید، بلکه با عملکرد و مزایا و معایب آن نیز آشنا خواهید شد. پس اگر می‌خواهید بدانید که Graphical User Interface چیست، توصیه می‌کنیم تا پایان این مطلب را همراه ما باشید.

---

بیشتر بخوانید: موشن گرافیک Motion Graphic چیست؟

---

رابط کاربری گرافیکی یا GUI چیست؟

Graphical User Interface به رابط کاربری گرافیکی و نه صرفاً متنی کامپیوتری گفته می‌شود. به زبان ساده بگوییم، همین اکنون که این مطلب را مطالعه می‌کنید، در حال نگاه کردن به رابط کاربری گرافیکی مرورگر وب خاص خود هستید. به زبان ساده، GUI امکان انجام امور به کمک وسیله، پلتفرم، برنامه یا اپلیکیشن را بدون نیاز به تایپ فرمان‌ها یا آشنایی با کدنویسی برای کاربران فراهم می‌کند.

در واقع، این اصطلاح به این دلیل وارد حوزه کامپیوتر شد که رابط‌های کاربری در ابتدا از ویژگی گرافیکی برخوردار نبودند. انواع رابط‌ها در سال‌های نخست اختراع کامپیوتر مبتنی بر متن و صفحه کلید بودند. به این صورت که برای انجام امور به کمک کامپیوتر باید فرمان‌هایی را حفظ می‌کردید که کامپیوتر به آنها پاسخ می‌داد. به عنوان نمونه‌ای از رابط‌های معمولی کامپیوتری قبل از رابط کاربری گرافیکی می‌توانیم به DOS اشاره کنیم.

با این وجود، درک پاسخ این سوال که رابط کاربری گرافیکی چیست، کار دشواری نیست، چون امروزه تمام سیستم عامل‌های محبوب از آن استفاده می‌کنند و مردم به صورت روزانه با آنها سروکار دارند. پس می‌توانیم به انجام کارهایی مانند موارد پایین به عنوان مثال‌هایی از عملکرد رابط کاربری گرافیکی اشاره کنیم:

• حرکت دادن یک سند به فولدر Trash در دسکتاپ کامپیوتر
• کلیک کردن روی یک آیکون برای راه‌اندازی برنامه مورد نظر
• حرکت دادن فایل‌ها از یک فولدر به فولدری دیگر
• و…

وقتی که از نظر تاریخی به سوال GUI چیست می‌پردازیم، می‌بینیم که هیچ خالق خاصی برای آن پیدا نمی‌شود. با این حال، ایده‌های رابط کاربری گرافیکی ریشه در کارهای Vannevar Bush در دانشگاه MIT در طول جنگ جهانی دوم دارد. بوش مفهوم وسیله‌ای به نام memex را توصیف کرد که مردم می‌توانستند انواع اطلاعات را در آن ذخیره کنند. در واقع، این ایده بود که بر دانشمند حوزه کامپیوتر، ایوان سوترلند تاثیر گذاشت تا سیستمی را به نام Sketchpad خلق کند که به پیش‌زمینه‌ای برای GUI تبدیل شد.

به هر حال، اولین مفهوم کاربردی طراحی رابط کاربری گرافیکی در سال 1970 از آزمایشگاه پژوهشی Xerox Plato Alto مطرح شد. این مفهوم بر اساس استعاره دسکتاپ (desktop metaphor) بود، طوری که طراحان سعی کردند یک محیط دسکتاپ را شبیه‌سازی کنند. استعاره فایل و فولدر نیز برای سازمان‌دهی محتوا به طور ساخت‌یافته مورد استفاده قرار گرفت. بعدها شرکت‌های اپل و مایکروسافت این مفاهیم را اتخاذ کرده و در سیستم عامل‌های خود از آنها استفاده کردند.

عملکرد رابط کاربری گرافیکی یا GUI چیست؟

اصول طراحی رابط کاربری گرافیکی از الگوی نرم‌افزاری مدل – ویو – کنترلر پیروی می‌کند. در این الگو نمایش‌های داخلی اطلاعات از شیوه نمایش آنها به کاربر متمایز است. به این صورت، آنچه کاربران مشاهده می‌کنند این است که امکان انجام کدام کارکردها برایشان وجود دارد و برای این منظور نیازی به تایپ کدهای فرمان ندارند.

در این روش، کاربران از طریق دستکاری ویجیت‌های دیداری با اطلاعات تعامل می‌کنند. این ویجیت‌ها طوری طراحی شده‌اند تا مطابق داده‌های موجود در آنها واکنش نشان دهند و از کنش‌هایی که برای تکمیل وظایف کاربر ضروری‌اند، پشتیبانی کنند.

در پاسخ به سوال رابط کاربری گرافیکی چیست باید به این نیز اشاره کنیم که ظاهر یا «پوست» سیستم عامل یا نرم‌افزار ممکن است مجدداً طراحی شود. این امر به دلیل طبیعت رابط‌های کاربری گرافیکی، که از کارکردهای نرم‌افزاری مستقل است، می‌تواند اتفاق افتد.

اپلیکیشن‌ها معمولاً GUI خاص خود را برای نمایش عناصر دارند و این را باید جدای از عناصر رابط کاربری گرافیکی موجود در سیستم عامل موجود بدانیم. هر GUI معمولی همچنین شامل فرمت‌های استانداردی برای نمایش عناصر گرافیکی و متنی است که امکان اشتراک‌گذاری داده در بین اپلیکیشن‌هایی که تحت نرم‌افزار طراحی رابط کاربری گرافیکی مشترکی اجرا می‌شوند را فراهم می‌آورد.

اگر بخواهیم به این موضوع که کارکرد GUI چیست به خوبی پاسخ دهیم، باید به این نکته توجه کنیم که هدف از GUI تبدیل محیط به فضایی کاربرپسند است. هر GUI در صورتی می‌تواند کاربرپسند باشد که عناصر و اشیای خاصی را برای تسهیل تعامل با کاربر داشته باشد. هرکدام از این عناصر عملکرد خاص و تعریف‌شده خود را دارند. در اینجا تعدادی از آنها را معرفی می‌کنیم.

• دکمه (button): نمایش گرافیکی یک دکمه که اگر آن را فشار دهید، عملی را انجام خواهد داد.
• کادر مکالمه (dialog box): نوعی پنجره که اطلاعات اضافی را نمایش می‌دهد و از کاربر می‌خواهد تا ورودی را تایپ کند.
• آیکون (icon): نمایش گرافیکی یک برنامه، ویژگی یا فایل است.
• منو (menu): فهرست فرمان‌ها یا گزینه‌هایی که از طریق نوار منو در اختیار کاربر قرار می‌گیرد.
• روبان (ribbon): جایگزینی برای فایل منو و نوار ابزار است که فعالیت‌های برنامه‌ها را با یکدیگر دسته‌بندی می‌کند.
• تب (tab): ناحیه قابل کلیک در بالای پنجره که صفحه یا ناحیه دیگری را نمایش می‌دهد.
• نوار ابزار (toolbar): ردیفی از دکمه‌ها است که معمولاً در نزدیکی قسمت بالایی پنجره اپلیکیشن نمایش داده می‌شود و کارکردهای نرم‌افزار را کنترل می‌کند.
• پنجره (window): قسمت مستطیل‌شکل نمایش کامپیوتری که برنامه‌هایی را که اخیراً باز کرده‌اید، نمایش می‌دهد.

مزایای رابط گرافیکی یا GUI چیست؟

استفاده از رابط کاربری گرافیکی روشی کاربرپسند است و مزایای زیادی برای کاربران دارد. در این بخش تنها تعدادی از مزایای این روش را بررسی می‌کنیم و اولین مزیت نیز همین کاربرپسندی GUI خواهد بود.

کارپسندی

اگر می‌خواهید بدانید که رابط کاربری گرافیکی چیست، باید بگوییم که نوعی رابط است که استفاده از وسایل الکترونیکی را برای کاربران، حتی برای کاربران مبتدی، تسهیل می‌کند. در این روش، داده‌ها به شکل سمبل‌ها، اشکال و آیکون‌ها نمایش داده می‌شوند، پس کاربران می‌توانند گزینه‌های مورد استفاده را به سادگی طبقه‌ندی کرده و در بین آنها به جستجو بپردازند.

در این حالت، دیگر لازم نیست که کاربران از کدنویسی استفاده کنند، بلکه تنها روی نشانه‌های مورد نظر خود کلیک خواهند کرد. در واقع، این طبیعت کاربرپسندی GUI است که آن را به اولویت‌دارترین رابط برای کامپیوترها و گوشی‌های هوشمند تبدیل کرده است.

افزایش فهم‌پذیری

استفاده از سمبل‌ها و سایر نمایش‌های گرافیکی داده به این معنی است که می‌توانیم آنها را سریع‌تر از فرم‌های متنی تشخیص دهیم. این مسئله به ویژه زمانی اهمیت خود را بیشتر نشان می‌دهد که یک فرد غیربرنامه‌نویس از سادگی کاربرد آن لذت می‌برد، چون ضرورتی برای استفاده از فرمان‌های کامپیوتری وجود ندارد. آنها دیگر نیازی به نوشتن و اشکال‌زدایی از کدها ندارند. بنابراین، GUI یادگیری نحوه استفاده از رابط کاربری را تا اندازه زیادی تسهیل می‌کند.

جذابیت بالا

یکی دیگر از نکاتی که باید در پاسخ به سوال GUI چیست، مورد توجه قرار دهیم، جذابیت آن است. وقتی که حرف از جذابیت به میان می‌آید، رابط کاربری گرافیکی بسیار چشم‌نوازتر است. اگر این رابط را با رابط مبتنی بر خط فرمان مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که طراحی GUI بسیار زیباتر و جذاب‌تر است. به این دلیل است که کاربران بیشتر درگیر ماشین‌ها می‌شوند. رابط کاربری گرافیکی همچنین امکان نظارت بر وضعیت سلامت وسیله مورد استفاده را به شیوه انعطاف‌پذیری فراهم می‌آورد.

کلیدهای میان‌بر

استفاده از کلیدهای میان‌بر یکی از ویژگی‌های بسیار برجسته رابط کاربری گرافیکی به شمار می‌آید. زمانی فواید کلیدهای میان‌بر بیش از پیش نمایان می‌شود که باید چند عمل مختلف را برای اجرای یک وظیفه خاص انجام دهید. در این حالت، استفاده از ترکیبی از دو کلید می‌تواند اجرای فرایند را بسیار تسریع کند. بنابراین، می‌توانید تا اندازه زیادی در زمان صرفه‌جویی کنید.

چندوظیفه‌ای بودن

رابط کاربری گرافیکی مدیریت انجام چند وظیفه را تا اندازه زیادی تسهیل می‌کند. به کمک این رابط می‌توانید دو برنامه یا بیشتر را اجرا یا مشاهده کنید. برای مثال، وقتی که یک فیلم را در پنجره‌ای در ویندوز اجرا می‌کنید، می‌توانید به طور همزمان از مرورگر خود برای جستجو در اینترنت استفاده کنید.

معایب رابط گرافیکی یا GUI چیست؟

با وجود این، رابط کاربری گرافیکی معایبی هم دارد که لازم است با آنها آشنا شوید. بنابراین، در این بخش تعدادی از معایب این روش را بررسی می‌کنیم.

دشواری پیاده‌سازی

پیاده‌سازی رابط کاربری گرافیکی، به شیوه‌ای که کاربری آن نشان می‌دهد، فرایند ساده‌ای نیست. در این فرایند، برنامه‌نویسان باید به خوبی از طراحی صحیح کارکردها مطلع باشند، به شیوه‌ای که کاربران بتوانند به راحتی از رابطی که تولید می‌شود، استفاده کنند. توجه داشته باشید که هر اشتباهی که از سوی برنامه‌نویسان رخ دهد می‌تواند منجر به بی‌ثمر شدن تمام تلاش آنها برای ایجاد رابط کاربری مطلوبی شود. واضح است که طراحی GUI کاری زمان‌بر و بسیار دشوار است.

هزینه‌های بالا

طراحی و تولید رابط کاربری گرافیکی فرایندی هزینه‌بردار و دشوار است. در واقع، افراد معمولی قادر به تولید این نوع رابط کاربری نیستند. برای این منظور، به برنامه‌نویسان ماهر و خبره نیاز پیدا خواهید کرد. علاوه بر این، GUI باید با امکانات سخت‌افزاری اضافی ترکیب شود که موجب افزایش هزینه‌های عمومی نیز خواهد شد.

سرعت

در پاسخ به سوال رابط کاربری گرافیکی چیست، لازم است اشاره کنیم که این رابط با بخش‌های متحرک زیادی سروکار دارد. بنابراین، وقتی که آن را با رابط کاربری مبتنی بر خط فرمان مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که GUI کندتر عمل می‌کند. در واقع، وظایفی را که به سرعت در CLI انجام می‌دهیم، در GUI قابل انجام نیستند. بنابراین، هنوز هم CLI بهترین گزینه برای انجام تعدادی از وظایف خاص است.

نیاز به زمان زیاد

هرچند که استفاده از رابط کاربری گرافیکی آسان‌تر است، اما این نکته در هنگام ایجاد تیم صادق نیست. GUI حاوی مقدار زیادی تفسیر متنی است که ایجاد آنها به زمان و انرژی زیادی نیاز دارد. برنامه‌نویس باید تصاویر را ایجاد کند و سپس آنها را به کارکردهای مورد نظر خود اختصاص دهد – کاری که نیازمند صرف زمان زیادی است. این کار هنگامی دشوارتر می‌شود که تعداد زیادی تصویر داشته باشید که هرکدام برای کارکرد خاصی در نظر گرفته شده‌اند.

نیاز به حافظه بیشتر

همان‌طور که گفته شد، در GUI به تصاویر زیادی نیاز دارید، پس طبیعتاً به قدرت و حافظه بیشتری نیز نیاز پیدا خواهید کرد. رابط کاربری گرافیکی برای منابع بهینه‌سازی نشده است. بنابراین، مقدار زیادی از منابع کامپیوتری را مصرف خواهد کرد. البته این قضیه مشکل خاصی پدید نمی‌آورد، مگر اینکه ماشین پرقدرتی موجود نباشد. در صورتی که از سیستم‌های با قدرت پایین استفاده کنید، در اجرای این نوع رابط‌های کاربری با مشکل موجه خواهید شد.

جمع‌بندی

در این مطلب به این موضوع پرداختیم که رابط کاربری گرافیکی چیست. می‌توانیم بگوییم که امروزه این نوع رابط کاربری محبوب‌ترین گزینه در بین کاربران وسایل الکترونیکی است، طوری که اغلب قریب به اتفاق سیستم عامل‌ها، برنامه‌ها و غیره که برای عموم مردم طراحی می‌شوند، از آن استفاده می‌کنند. در اینجا در کنار آشنایی با GUI چیست، به موضوعات تکمیلی دیگری مانند مزایا و معایب آن نیز پرداخته شد. بنابراین، اکنون شناختی کامل از مفهوم Graphical User Interface پیدا کرده‌اید که در کار کردن با آن نیز می‌تواند برایتان مفید واقع شود.

ارسال شده در 13 تیر 1401